Jak wspierać osobę z afazją?
Zrozumienie i wsparcie rodziny czy znajomych to podstawa w terapii afazji. Oczywiste jest, że efekty pracy zależą od rehabilitacji językowej, ruchowej czy farmakoterapii. Natomiast, należy podkreślić znaczenie i wagę pomocy najbliższych. To dzięki rodzinie, znajomym i osobom z otoczenia, pacjent może uwierzyć w sens działań terapeutycznych. Rodzinny krąg powinien pozytywnie oddziaływać na podopiecznego i zachęcać go do podejmowania terapii. Stały kontakt z bliskim otoczeniem i angażowanie w życie codzienne jest dla osoby po udarze bardzo ważne – choroba nie powinna wykluczać pacjenta z wszelkich aktywności rodzinnych.
Więcej o wsparciu osoby z afazją możesz dowiedzieć się także w naszym wywiadzie z neuropsychologiem – Marią Forycką.
Osoba z afazją
Codzienne życie osoby po udarze lub urazie zmienia się o 180°. Możliwość komunikacji z otoczeniem nagle zostaje utrudniona, najprostsze czynności, takie jak chwytanie przedmiotów, ich dostrzeganie czy przemieszczanie się – stają się trudne do zrealizowania. Osoba z afazją często nie może wykonywać swojego wcześniejszego zawodu, musi się przekwalifikować lub zmienić pracę.
Nawet u 40% pacjentów z afazją może pojawić się depresja poudarowa. Chorzy mogą borykać się także z poudarowymi zaburzeniami lękowymi, apatią (stanem psychicznym, któremu towarzyszą: silne poczucie rezygnacji, obojętności, redukowanie potrzeb i kontaktów do minimum oraz obniżony nastrój) czy labilnością emocjonalną (intensywnymi i gwałtownymi zmianami nastrojów). Należy podkreślić, że depresja negatywnie wpływa na efektywność terapii, dlatego trzeba być czujnym i zwracać uwagę na samopoczucie podopiecznego.
Jak komunikować się z osobą z afazją?
Pacjent z afazją doświadcza trudności związanych z porozumiewaniem się – ma problemy z informowaniem o swoich potrzebach, przeżyciach czy emocjach. Nie może wyrazić tego, co w danej chwili czuje. Każda osoba z afazją doświadcza różnych trudności o różnym stopniu nasilenia, może mieć problemy z czytaniem, rozumieniem, powtarzaniem, pisaniem czy nadawaniem mowy. Należy podkreślić, że afazja nie jest utratą intelektu, ale utratą systemu językowego. Pacjent z afazją przetwarza informacje nawet 4 razy wolniej w porównaniu z osobą bez ogniskowego uszkodzenia mózgu, dlatego komunikaty kierowane do chorego powinny być jasne, wyraźne i krótkie.
Należy podkreślić, że chory wie, co chce powiedzieć, lecz potrzebuje na to więcej czasu. Dlatego ważne jest, by podczas rozmowy z osobą z afazją, nie pospieszać jej, nie dopowiadać za nią, tylko poczekać – być cierpliwym i spokojnym.
Istotna jest również obserwacja chorego, jego mimiki, gestów, wyrazu twarzy. Podczas dialogu warto całkowicie skupić się na tym, co osoba z afazją chce powiedzieć. Ciągłe interakcje są bardzo ważne, chory powinien być w dobrostanie. Warto więc, by bliscy i otoczenie angażowali osobę z afazją w codzienną rozmowę.
O tym, czego oczekują osoby z afazją w rozmowie z drugim człowiekiem, możecie posłuchać od nich samych – w wywiadzie, którego udzielili nam członkowie poznańskiego Stowarzyszenia „Afazja”.
Rola opiekuna
Osoba na co dzień zajmująca się chorym powinna zadbać także o swoje potrzeby, komfort, zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Opieka nad podopiecznym wymaga wiele zaangażowania i siły, dlatego nie można zapomnieć o własnej kondycji i odpoczynku [Urbańska, Olejniczak Pachulska, Moja afazja, s. 94-96].
Więcej o afazji, ale także o roli opiekuna i konieczności zadbania o swój dobrostan, usłyszysz w naszym wywiadzie z neurologopedą prof. UAM dr hab. Małgorzatą Rutkiewicz-Hanczewską.
Dekalog budowania pozytywnych relacji i dialogu z osobą doświadczającą zaburzeń językowych:
1. Zadbaj o komfort, ciszę, aby osoba z afazją łatwiej mogła się skupić, zebrać myśli.
2. Bądź serdeczny, wyrozumiały i cierpliwy podczas dialogu.
3. Nie pospieszaj osoby z zaburzeniami językowymi, poczekaj aż sama skończy swoją wypowiedź.
4. Obserwuj gesty, mimikę i ruchy osoby z afazją, bądź czujny i uważny.
5. Staraj się mówić wyraźnie, buduj nieskomplikowane wypowiedzi, dziel je na krótsze zdania.
6. Zadbaj o to, by do osoby z afazją mówiła tylko jedna osoba, nie kilka jednocześnie.
7. Angażuj osobę z afazją w życie społeczne i rodzinne.
8. Motywuj i wspieraj w codziennych wyzwaniach.
9. Nie wykonuj wszystkiego za osobę z afazją, pozwól jej realizować się w różnych czynnościach.
10. Pamiętaj także o swoim zdrowiu i odpoczynku.
Dekalog stworzony na podstawie wypowiedzi pacjentów poznańskiego Klubu Afatyka i dostępnej literatury.
Bibliografia:
M. Rutkiewicz-Hanczewska, Afazja w ujęciu holistycznym, [w:] Afazjologia, pod red. Z. Tarkowskiego, PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2021.
K. Urbańska, I. Olejniczak Pachulska, Moja afazja, Fundacja Między Słowami, 2017.